سیستم مدیریت محیط زیست (EMS ) در راستای به حداقل رساندن نارسایی ها و صدمات به محیط زیست الزاماتی را برای سازمانها ایجاد می نماید که کمترین آلایندگی و آسیب را به محیط اطرافشان وارد کنند. سازمان بین المللی استاندارد در سال 1993 جهت یکپارچگی سازمانها در حوزه کنترل و کاهش اثرات زیست محیطی، تصمیم به تدوین یک استاندارد بین المللی نمود و در سال 1996 اولین سری این استاندارد منتشر شد. این استاندارد یک استاندارد عمومی محسوب می شود که هر سازمانی بدون توجه به نوع فعالیت و اندازه می تواند جهت اخذ این استاندارد اقدام نماید. استاندارد ISO 14001 از دیدگاه استراتژیک به مسأله محیط زیست توجه داشته و سازمانها را ملزم می نماید که این موضوع را در برنامهریزیهای راهبردی خود در نظر گیرند. علاوه بر اینکه مسائل محیط زیستی یکی از دغدغه های دنیای امروز محسوب می شود این نوع نگرش به این استاندارد میتواند در زمینه سودآوری و توسعه اقتصادی پایدار موثر باشد. توجه به نظرات ذینفعان و قوانین بین المللی و ملی، نگرش مبتنی بر ریسک و ایجاد فرهنگ مدیریت محیط زیستی در سازمان از جمله تغییراتی است که جهت هماهنگی با تغییرات اخیر ISO 9001 در این استاندارد در نظر گرفته شده است. تفاوت عمده ویرایش جدید با ویرایش قبلی آن توجه به اثرات زیست محیطی چرخه حیات محصول و بحث پسماند و بازیافت است. این استاندارد مهمترین مسائل روز محیط زیستی همچون پیشگیری از تغییرات آّب و هوایی، کاهش مصرف سوختهای فسیلی، حفاظت از تنوع زیستی و اکوسیستمها را در مرکز توجه قرار میدهد. مزایا و اهمیت اخذ گواهینامه سیستم مدیریت زیست محیطی: اطمینان از حفاظت محیط زیست «در سطح محلی، ملی، منطقه ای و جهانی» بهبود روش های مدیریت، به ویژه ترویج و ترغیب فعالیت مدیریت محیط زیست و بهبود ارتباط برون و درون سازمانی در سطح جهانی ورود به سیستم های مدیریت زیست محیطی توافق همه جانبه بوجود خواهد آورد و اعتبار و مقبولیت می آفریند کاهش مصرف منابع طبیعی و مواد اولیه کاهش مصرف انرژی کاهش ضایعات و پسماندها و استفاده از روش های بازیافت افزایش رعایت مقررات و قوانین زیست محیطی آمادگی و واکنش در وضعیت اضطراری کاهش شکایات، جریمه ها و مجازات ها حذف دوباره کاری ها ارتقاء بهره وری به دلیل استفاده از منابع انسانی، طبیعی، اقتصادی و بازدهی کالا و خدمات بهبود ایمنی و بهداشت بهبود کیفیت محیط زیست طبیعی و انسانی و حصول به توسعه پایدار
این استاندارد توانمند سازی سازمان ها برای استقرار سیستم ها و فرآیندهای لازم برای بهبود عملکرد انرژی، شامل بازدهی، کاربری و مصرف انرژی را بهبود میبخشد. اجرای این استاندارد به منظور هدایت سازمان برای کاهش انتشار گازهای گلخانه ای ،هزینه انرژی و دیگر موارد تاثیر گذار بر محیط زیست از طریق مدیریت نظام مند انرژی است . این استاندارد در تمامی سازمان ها صرف نظر از نوع، اندازه، شرایط جغرافیایی، اجتماعی و فرهنگی کاربرد دارد . استقرار موفقیت آمیز این استاندارد بستگی به بوجود تعهد در تمام سطوح و فعالیت های سازمان، بخصوص مدیریت ارشد دارد. این استاندارد الزامات یک سیستم مدیریت انرژی را برای تدوین و ایجاد یک خط مشی انرژی، تدوین اهداف کلان و خرد و طرح های اقدام مربوط به آن را مشخص می کند که در بردارنده الزامات قانونی و اطلاعات مربوط به مصارف بارز انرژی می باشند. سیستم مدیریت انرژی، سازمان را قادر می سازد برای دستیابی به تعهدات خط مشی، اقدام لازم به منظور بهبود عملکرد انرژی خود را انجام داده و انطباق سیستم با الزایامت این استاندارد را اثبات نماید . بکارگیری این استاندارد می تواند به گونه ای سازماندهی شود که با الزامات سازمان شامل پیچیدگی سیستم، میزان مستندات و منابع متناسب شده و برای فعالیت های تحت کنترل سازمان اعمال گردد.
اصطلاح HSE – MS یعنی سیستم مدیریت ایمنی ، بهداشت و محیط زیست ریشه و اساس HSE – MS دو استاندارد سیستم مدیریت زیست محیطیISO14001 و سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت حرفه ایی OHSAS18001 است. چنانچه درهرمجموعه ای دو استاندارد رابطورتوامان طراحی و پیاده سازی گردد ، اصطلاحاً گفته میشودکه مجموعه HSEراپیاده سازی کرده. بواسطه تمایل مجموعه ها برای پیاده سازی دو استانداردیک مدلی ایجادشدکه بتوان این دو استاندارد را ترکیب کند. لذا ترکیب شده دو استاندارد ISO14001 و OHSAS18001 رامدل HSE یامدل HSE - MS نام گرفت. سلسله مراتب مدیریت ریسک در HSE : 1 -حذف (Elimination ): حذف ریسک عبارت است از رفع کامل خطر .حذف کامل یک ریسک اغلب امکان پذیر نیست اما هنگامی که ریسک به طور کامل حذف شود اثر قابل ملاحظه ای در بهره وری شرکت/ سازمان خواهد داشت 2 -جایگزینی (Replace ): جایگزینی زمانی انجام می شود که اجزای دارای ریسک سیستم با نوع کم ریسک آن جایگزین شود . 3 -جداسازی (Isolation ): جداسازی مستلزم قراردهی خطر در محلی دورتر و یا محصور نمودن آن از سایر بخش های عملیاتی و افراد است. 4 -کنترل های مهندسی(Engineering Control ): مانند سیستم PM یا تعمیر و نگهداری و سایر اقدامات کنترلی مهندسی. 5 -کنترل های اداری - مدیریتی (Administrative Act ): شامل بازرسی ها ، بازدیدها ،خط مشی ،روش های اجرایی، دستورالعملهای کاری ، آموزش و مکانیزمهای انگیزشی ( پاداش و تنبیه ) می باشد. 6 -تجهیزات حفاظت انفرادی (PPE ): استفاده از PPE آخرین راه کنترل ریسکهایی است که افراد در مواجهه با آن هستند. برنامه HSE Plan چیست؟ طرح ایمنی،بهداشت و محیط زیست (HSE Plan ) مستندی است که کلیه واحدها موظفند در زمان انجام کار به صورت مستمر به آن عمل کنند . HSE Plan مدرکی زنده و پویا است که باید در تمام طول مدت اجرای طرح ایمنی ، بهداشت ومحیط زیست مورد بازنگری قرار گیرد . لذا سیستم مورد استفاده جهت اجرای برنامه فوق بر اساس چرخه موثر وبسیار کاربردی مدیریت دمینگ جهت دستیابی به هدف بهبود مستمرمی باشد .که مراحل اصلی در این سیستم مدیریتی (دمینگ)به شرح زیر می باشد: Plan Do Check Action که در این سیستم مدیریت گام به گام، plan به معنی طرح ریزی اساسی وبنیادی برنامه ها برای نگهداشت وارتقای سطح سیستم HSE است ،DO به معنی به مرحله اجرا درآوردن کلیه طرح های ارائه شده است در مرحله plan است، مرحله Check مرحله اساسی برای گرفتن فید بک از سیستم اجرا شده می باشد و یافتن عدم تطابق ها در سیستم می باشدو در نهایت مرحله Action جهت رفع مجدد عدم انطباق مربوطه در هریک از بخش های مجزای HSE و بهبود مستمر سیستم ایمنی ،بهداشت ، محیط سیستم موجود در صنعت است.
استاندارد ISO 45001 به سازمان ها کمک خواهد کرد تا عملکرد بهداشت و ایمنی و در نهایت حفظ جان افراد را بهبود بخشند. استاندارد ISO 45001 ، بهداشت و ایمنی شغلی، الزامات مربوط به اجرای یک سیستم مدیریتی و چارچوبی برای کاهش ریسک آسیب و بیماری به کارکنان را ارایه می نماید. این استاندارد جایگزینی کاملا مطلوب برای استاندارد OHSAS 18001 خواهد بود و پس از معرفی سازمان ها این استاندارد را پیاده سازی کرده و گواهینامه ISO 45001 را دریافت خواهند کرد. با توجه بر اینکه بسیاری از سازمانه ا از استاندارد های ISO استفاده می کند لذا یکپارچگی و ادغام استاندارد ISO 45001 به عنوان یک ابزار ایمنی و بهداشت با دیگر استانداردها (علی الخصوص در سازمان های کوچک ) به مراتب راحت تر است. تفاوت استاندارد ISO 45001 و OHSAS 18001 : این تفاوت ها بیشتر در نگاه و تمرکز استاندارد ISO 45001 بر روی ماهیت عملکردی سازمان بوده که نقش و مسئولیت رهبری و مدیریت ارشد سازمان را پر رنگ تر می کند. دراین استاندارد جدید سازمان باید نگاه فراتری نسبت به مسائل مربوط به ایمنی و بهداشت سازمان خود داشته و مسئولیت آنچه جامعه از آن انتظار دارد را نیز به عهده بگیرد. سازمان ها باید در قبال تامین کنندگان و پیمانکاران خود نیز به همین نحو فکر کرده و توجه داشته باشند امضاء یک قرار داد به منزله صلب مسئولیت سازمان نسبت به آنچه پیمانکاران و یا تامین کنندگان انجام می دهند نیست. به عنوان مثال : تامین کنندگان و پیمانکاران باید مسئولیت تاثیر فعالیتهایشان بر همسایگانی که در محیط پیرامونیشان وجود دارند را نیز بپذیرند. که این خود از تمرکز بر کارمندان داخلی سازمان بسیار وسیعتر است. مزایای استفاده از استاندارد ISO 45001 : سالانه نزدیک به 3/2 میلیون نفر در سراسر دنیا به علت حوادث و یا بیماریهای مرتبط با شغل کشته می شوند . لذا استقرار موثر و قوی این استاندارد ها ریسک بروز خطرات را کاهش و در نتیجه حوادث و بیماریهای مرتبط با شغل را کاهش می دهد. همچنین علاوه بر کاهش هزینه های مرتبط با بیمه ، و یا دیه ها در این خصوص برای سازمانها ، به علت توجه به نیازها و احتیاجات افراد ، فرهنگ سازمانی مثبتی در سازمان ایجاد می شود.
استاندارد ایزو۳۹۰۰۱ یا “نظام مدیریت ایمنی حمل‌ونقل جاده‌ای”، شباهت زیادی با استاندارد ISO 9001 دارد اما برای مدیریت ایمنی حمل‌ونقل جاده‌ای طراحی‌شده است. همچنین برای اجرای آن نیازمند تشکیل نظام تردد جاده‌ای(Road Traffic System ) و قرار دادن سازمان‌های ذی‌ربط در جایگاه بهبود ایمنی ترافیک و کاهش آمار تلفات و مجروحین ناشی از تصادفات جاده ایی است. استاندارد ایزو ۳۹۰۰۱ از ۱۰ بند به شرح ذیل است: ۱-دامنه کاربرد ۲-مراجع الزامی ۳-اصطلاحات و تعاریف ۴-محتوا سازمان ۵-رهبری ۶-برنامه‌ریزی ۷-پشتیبانی ۸-اجرا ۹-ارزیابی عملکرد ۱۰-بهبود مزایا و کاربرد ISO 39001 • پایه‌گذاری، اجرا، توجه و بهبود نظام مدیریت ایمنی ترافیک جاده‌ای • اطمینان از انطباق حمل‌ونقل جاده‌ای کشور خود با نظام مدیریت ایمنی ترافیک جاده‌ای • آشکارسازی انطباق با این استاندارد جهانی (RTS ) • همراه شدن با امنیت سازمانی و اهداف مسئولیت‌های اجتماعی
ایزو 24510 استاندارد خدماتی با رویکرد گام به گام می باشد، یعنی از تشریح اجزای شکل دهنده و اهداف کاربرد (به ویژه انتظارات کاربر) گرفته تا تعیین سطح عملکرد با مراجعه به اهداف و مدیریتی که به دنبال ارزیابی عملکرد صورت گرفته است. این استاندارد ها برای ارزیابی آب و فاضلاب توسط شرکت های خدماتی آبرسانی و اوپراتورهای آنها یک چک لیست فراهم می کنند. این استانداردها راهنما های عملی «از قبل آماده» ارائه نمی کنند، بلکه ابزار و روش تسهیل مکالمه بین سهامداران را فراهم می سازند، و آنها را قادر می سازد با کمک هم اهداف محلی خود را شناسایی نمایند. با توجه به نیاز و انتظار مصرف کننده اهداف موجود برای این خدمات به شرح زیر است : اهداف تحت پوشش ایزو 24510 شامل حفاظت از سلامت جامعه، حفاظت میحط زیست، ایجاد پایداری و ثبات در منابع آبی، پیش نگری خدمات در شرایط عادی و اضطرار، و در نظر داشتن نیازو انتظار مصرف کننده می شود . همانگونه ذکر گردید آب «کالای اجتماعی» است، پس پر واضح خواهد بود که مدیریت تاسیسات آبرسانی باید بصورت کاملا شفاف انجام پذیرد تا مورد درک تمام افراد ذی نفع قرار گیرد. این استانداردها جنبه های دولتی مانند الزامات قانونی، اطلاعات مربوط به نحوه عملکرد خدماتی (میزان شفافیت و قابلیت اعتماد) و مشارکت تمام افراد ذی نفع (مصرف کنندگان و غیره) را در نظر می گیرد .
